Rol Modeli

Rol modelleri ve çocuklukla, inceden bir hicivle girizgahı yapıyorum.. Rol modelleri bir çocuk için kaçınılmazdır.. Rol modeli olmayan çocuk muhakkak kendine bir tane yaratır.. Aslında çocuk için rol modeli muazzam derecede elzem bir şahsiyettir, hatta kimi zaman şahsiyetlerdir.. Şöyle ki çocuk rol modelinin bilinçli ve bilinçsiz gerçekleştirdiği tüm eylemlerle benimsediği değerleri 'bilinçsizce' benimser ve gelecekteki olası değerlendirme ve eylemlendirme çabalarında devamlı olarak bu ölçütü kullanmayı 'seçer'.. Bu 'zincir'deki ilk halkadır, ancak ne yazık ki yaşam boyunca bu halkaya duyulan bağlılık tarifsiz bir şekilde tutarlı kalır..

Bugün size üç farklı bireyden söz edeceğim.. Üç farklı rol modeline sahip üç farklı bireyden.. Kişileri ifşa etmek huyum değildir.. Aslına bakarsanız onların kim olduğunu bilmenin de pek bir ehemmiyeti yoktur bu bağlamda ve daha da doğrusu aklıma birden fazla kişi geliyor her bir örnek için.. Bu nedenle burada aslolan ve üzerine yazmak istediğim, rol modellerinin çocuk üzerindeki etkisidir.. Söz konusu çocuk-rol modeli ilişkilerine gündelik hayatta sıkça rastlama şansı bulduğumdan tüm bu yazının salt gözlem ve deneyim temelinde yazıldığını bilmenizi isterim..

1. model: 1 zıt kutup (erkek) + 1 eş kutup (kadın) rol modelleri..

Bu birey, hala erkek zıt kutupla yaşayageldiği çelişkilerle yaşamını sürdürürken kadın eş kutuptan edindiği değerleri ve yine eş kutup sayesinde elde ettiği gözlemleri yaşamına yansıtma eğilimindedir.. Kişi serbestî ortamında büyümemiştir.. Bu kritiktir.. Kişinin rol modelleri kaçınılmaz bir şekilde yakın bir çevreyle sınırlı kalmıştır.. Söz konusu rol modelleri, geleneksel kırsal yaşam arka planını taşıyan, ancak kent yaşamına ayak uydurmayı zaman içerisinde başarabilmiş bireylerdir.. Kişinin bu bağlamda rol modellerinden farkı o arka planı dolaylı biçimde edinmiş olmasıdır.. Dolayısıyla kişinin kadem bastığı her bir hürriyet ortamında kendini frenlediği, ancak neden frenlediğini sormasına karşın bir yanıt bulamadığı, bulsa bile o nedene sadık kalıp sebat etmediği vakalarının sayısı fazladır.. Söz konusu kişinin aklı çoğu kez bulanıktır.. Seçimleri konusunda emin değildir.. Seçim yapmak onun için dünyanın en zor kararıdır.. Söz konusu, zıt kutbun hemcinsleriyle ilişki kurmak olduğunda; 'sağlıklı' bir zıt kutup rol modeli benimseyememiş bireyde bu kişilere karşı aşırı beklenti, tahammülsüzlük, dengesizlik ve saygısızlık ön koşul olarak yer alır.. Bu birey ömrünün sonuna kadar zıt kutba karşı kendini güvende hissetmez.. Aslında zıt veya eş, kendini kimsenin yanında tam anlamıyla güvenli hissedemez.. Zıt kutuptan, kırsal yaşam çocuk yetiştirme yapısında elzem bir temel olarak görülen 'güven' duygusunu alamamış ve bu boşluğun yerine başka bir rol modelini ikame edememiş olan birey, söz konusu 'yetiştirme iş bölümü'ndeki 'karar mekanizması' rolünü üstlenen rol modelinden yeterince yararlanamamıştır.. Birey; intihara meyilli, kendinden çok bahseden ve giderek daha fazla bir şekilde bir zamanlar korktuğu geleneksel modele yaklaşan ve kendini istese de 'özgür' hissedemeyecek bir halde yoluna devam etmektedir..

2. model: yalnızca 1 eş kutup (kadın) rol modeli..

1. model ile benzer bir arka plana sahiptir.. Bu birey de başka rol modelleri edinme olasılığı sunan serbestî ortamında büyümemiştir.. Yine geleneksel bir ortamda büyümüş ve o ortamın söz sahipleri arasında olan rol modelinin değer yargıları ve bakış açılarıyla beslenmiştir.. Buraya kadar 1. modele benzer.. Ancak rol modeli olarak yalnızca tek bir kutbu bilmenin getirdiği bütüncülük/teklik nedeniyle geleneksel yetiştirme tarzındaki ikiliğin tam aksine söz konusu düzende erkek kutupla bağdaştırılan "karar verme", "güç", "sertlik", "dayanıklılık", "cesaret" gibi belli başlı rol modeli değerlerini 'bilinçsiz' bir şekilde yarım yamalak edinmiştir.. Belki de hiç edinememiştir.. Dolayısıyla korumakla övündüğü geleneksel düzendeki erkek rol modelinin değerleriyle geç tanışmıştır.. Söz konusu kişi 1. modelden daha bulanık bir düşünce yapısına sahiptir.. Ve biraz daha tehlikelidir.. Hem kendi, hem de başkaları için.. Sıkça yaşadığı nevroz, panikatak, depresyon ve sebepsiz mutsuzluk gibi durumlarda daha da içine kapanan, paylaşmayı sevmeyen, yüzeysel bir bireye dönüşmüştür.. Söz konusu birey erkek rol modeli tanımadığından bu cinsle olan ilişkilerinde de pek bir başarı elde edememiştir.. Geleneksel erkek modelleri karşısında kendini savunmasız ve farklı hissetmiştir.. Bu münasebetlerde çoğu kez hatalı seçimler yapmış, ihanete uğramış, sırtından bıçaklanmış veya dışlanmıştır.. Dolayısıyla belirli bir erkek modeli yoktur kafasında.. Kiminle yakın, kiminle uzak olacağı konusunda ölümüne kararsızdır.. Söz konusu birey şu anda bu kutbu hiç tanıyamadığından biteviye yanılmaya devam etmekte, yanıldıkça yalnızlaşmakta, yalnızlaştıkça içine kapanmakta ve dramatik duygu gel-gitleri yaşamayı sürdürmektedir..

3. model: 1 zıt kutup (erkek) + 1 zıt kutup (kadın) rol modelleri..

3. model de, 1. ve 2. modelle kırsal temelli yetiştirme geleneği açısından benzer bir ortamdan, yine serbestîden ırak bir arka plandan gelmektedir.. Ancak bu bireyin ortamına bir de muhafazakarlık eklenmiştir.. Başka rol modelleri tanıması olanaksız olduğundan yetiştirilme dönemi boyunca bu iki rol modelinin sultası altında yaşamını idame ettirmiştir.. Geleneksel erkek ve kadın rol modellerinin sahip olduğu görev dağılımının zirvesini deneyim etmiştir.. Dolayısıyla geleneksel anlamda 'bilinçsizce' edindiği bu temellerle bu yapıdaki iki kutbu da tanıma olanağı bulmuştur.. Birey, rol modelleri şahsi bir çabada bulunmadığı için, edimlerini gözlem boyutunda edinmiştir.. Söz konusu temellerinin kökü o kadar derine gitmediği için birey bilince kavuştuğunda bu rol modellerinden sıkılacak veya onlara körü körüne bağlanacaktır.. Ancak bizim modelimiz söz konusu rol modellerini benimsememeyi seçmiştir başlangıçta.. Geleneksel yetiştirme çerçevesinde erkekle bağdaştırılan "karar verme", "güç", "sertlik", "dayanıklılık", "cesaret" temelleriyle kadınla bağdaştırılan "narinlik", "süslenme", "kibarlık", "hassasiyet", "şefkat" ve "duygusallık" gibi temelleri birbirine karıştırmıştır.. En nihayetinde bu geleneksel ayrımın çeşitli kombinasyonlarını benliğinde bulundurmuştur.. Bu birey, şu anda kırmaya çalıştığı zincirlerin en başına ulaşamamakta, savaşında yalnız kalmanın verdiği endişe ve panikle yavaş yavaş hemcinsi olan zıt kutup rol modelinin değer yargılarını ve bakış açılarını benimsemeye başlamıştır..